ضمان اشتراکضمانت یک نفر برای چند نفر را ضمان اشتراک گویند. ۱ - تعریف اصطلاحیضمان اشتراک، در مقابل ضمان انفراد عبارت است از ضمانت یک فرد برای چند نفر. در این نوع ضمان، ضامن یکی، لیکن مضمون عنه متعدد خواهد بود. ۲ - ضمان بالاشتراک و بالاستقلالوجه دیگری از ضمان اشتراک تصور دارد که در مقابل ضمان استقلال است و آن ضمانت چند نفر از یک نفر به طور مشترک است که در مقابل ضمان استقلال یعنی ضمانت چند نفر از یک نفر به طور مستقل مطرح است. جواز «ضمان بالاشتراک» و بطلان «ضمان بالاستقلال» در تحریرالوسیله به شرح آتی آمده است. ۲.۱ - جواز ضمان بالاشتراکامام خمینی (قدّس‌سرّه) درباره جواز و احکام «ضمان بالاشتراک» می‌فرمایند: «در جواز ضمانت دو نفر به طور مشترک از یک نفر، اشکالی نیست، به این صورت که بر عهده هر یک از آن دو، قسمتی از دین باشد؛ پس ذمه هرکدام از آن‌ها به مقداری که تعیین نموده‌اند ولو اینکه با هم متفاوت باشند، مشغول می‌شود. و اگر مطلق گذاشته شود به طور مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود، پس اگر دو نفر باشند به نصف و اگر سه نفر باشند به ثلث تقسیم می‌شود و به همین صورت. و بر هرکدام از آن‌ها است که آنچه که بر او است را ادا نماید و ذمه او بری‌ء می‌شود و بری‌ء شدن ذمه او بر ادای آنچه که بر ذمه دیگری است، متوقف نیست، و مضمون‌له حق دارد از هرکدام از آن‌ها حصه‌اش را مطالبه نماید یا از یکی از آن‌ها مطالبه نموده یا او را - به‌تنهایی - ابراء نماید. و اگر ضمانت یکی از آن‌ها با اذن باشد و دیگری بدون اذن، شخص ماذون - نه دیگری - به مضمون عنه رجوع می‌کند. و ظاهراً در تمام آنچه که ذکر شد بین اینکه ضمانت آن‌ها به دو عقد باشد، به اینکه یکی از آن‌ها نصف آن را ضمانت کند سپس دیگری نصف دیگر آن را ضمانت نماید، یا ضمانت آن‌ها به یک عقد باشد مانند اینکه وکیل آنان در این کار از طرف آن دو ضمانت کند و مضمون‌له قبول کند، فرقی نیست. تمام این‌ها در ضمانت دو نفر به طور مشترک از یکی است. ۲.۲ - بطلان ضمان بالاستقلالو اما ضمانت دو نفر به طور مستقل از او (یک نفر)، پس بدون اشکال ضمان برای هیچ یک از آن‌ها مستقلاً - بر اساس آنچه که مذهبمان در ضمان اقتضا می‌کند - واقع نمی‌شود، و در این صورت آیا ضمانت باطل است یا به طور مشترک بر آن‌ها تقسیم می‌شود؟ دو وجه است که اقرب آن‌ها اوّلی است. ۳ - پانویس
۴ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر آیت‌الله محمود هاشمی‌شاهرودی، ج۵، ص۱۵۹، برگرفته از مقاله «ضمان اشتراک». • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |